De basis van biobased bouwen: 'Het telen van gewassen als grondstof voor bouwmaterialen blijft pionieren'

Aardappels, uien, bieten en mais: dat zijn nog altijd de meest geteelde gewassen binnen boerenbedrijven in West-Brabant. Deze planten telen de boeren op meerdere percelen, gedurende het hele jaar. Daarnaast zaaien de boeren tussen bepaalde perioden rustgewassen in. Dit zijn planten die het de bodem tot 'rust' laten komen en de bodem minder snel of hard uitputten dan wanneer je te lang één specifiek gewas zou telen. Zo krijg je een afwisselend of roulerend systeem, waarbij de grond zo min mogelijk wordt uitgeput en de tijd krijgt om zich te herstellen. Boeren moeten bovendien van de overheid rustgewassen telen om aan de uitstoot-normeringen te voldoen.

Rustgewas

Vezelhennep of vlas zijn bijvoorbeeld geschikt als rustgewas én ze kunnen verwerkt worden tot (biobased) isolatiemateriaal of ander soort bouwmateriaal. Marc van der Bol gaat dit jaar experimenteren met het telen van vezelhennep. Van der Bol wil als jonge agrariër graag het bedrijf van zijn vader overnemen. Een aantal jaar geleden is er al afscheid genomen van de melkkoeien. Hij wil zich, wanneer hij het bedrijf helemaal overneemt, volledig gaan richten op akkerbouw en het telen van gewassen. Hij verkent als jonge, startende boer nieuwe opties om het bedrijf verder te zetten, waaronder nieuwe gewassen om te telen. Zo kwam hij bij de kennissessies van 'Van Plant tot pand' uit, waar Van der Bol meer leerde over teeltgewassen die als basis voor biobased bouwmaterialen dienen.

Kwestie van een goed verdienmodel

Alles valt en staat met een goed verdienmodel voor de agrariër of teler van gewassen, merkt Van der Bol op. "Boeren en telers gaan pas aan de slag als ze ook weten dat hun product straks iets oplevert. Zo simpel is het wel." Tarwe is bijvoorbeeld ook een rustgewas dat veel ingezaaid wordt, legt hij uit. "Maar dat is niet zo winstgevend, doordat je je dan begeeft op een wereldmarkt. Daar leveren producten uit Nederland maar weinig op."

Met nieuwe soorten teelten op een relatief nieuwe markt, schat Van der Bol zijn kansen beter in. Dat gaat overigens niet vanzelf, hij moest zich eerst goed verdiepen in die nieuwe plantensoorten. "De manier van oogsten, het verwerken: het is weer heel wat anders dan aardappelen of uien rooien. Bij vezelhennep worden vezels uit de stengel gehaald en gebruikt. Daar heb je bijvoorbeeld weer ander soort landbouwmachines voor nodig dan bij de klassieke teelten", legt hij uit.

Gewassen, zoals vezelhennep op deze foto, kunnen toegepast worden als grondstof voor biobased bouwmateriaal. Van de vezels kun je isolatiemateriaal maken.

Pionieren

In mei gaat bij Van der Bol de eerste vezelhennep de grond in. Het gewas moet prima gedijen in de zandgronden bij Moerstraten, verwacht hij. "Het blijft een stukje pionieren. Een mooie uitdaging omdat je niet weet of het een succes wordt. Maar dat hoort bij het ondernemen als boer, vind ik. Ik hoop dat het wat wordt." Van der Bol kijkt positief vooruit. "Eind dit jaar moeten de eerste vezelhennep van Moerstraatse grond geoogst zijn." Ondertussen zal hij zijn ervaringen en inzichten delen met vakgenoten, zodat die mogelijk ook over kunnen stappen op het inzaaien van dit soort nieuwe, andere soorten. Niet onbelangrijk, volgens hem.

Massa maken

Als het een succes is hoopt Van der Bol namelijk dat meer boeren dit soort gewassen willen telen. Schaalvergroting is nu eenmaal noodzakelijk, vindt hij. "Pas als je massa maakt met anderen, kun je ook naar goede prijzen toewerken. Het is belangrijk dat de banken ons steunen en deze ontwikkeling een kans geven", merkt Van der Bol op. "Als boer loop je een risico door over te stappen op nieuwe teelten. Een bank wil nog niet altijd meegaan in de financiering, omdat die ook een risico kunnen lopen." Banken spelen volgens hem dan ook een onmisbare rol voor boeren om te kunnen starten en werken met nieuwe verdienmodellen.

Duidelijke visie

Toch kan Van der Bol niet ontkennen dat vakgenoten sceptisch naar de ontwikkelingen kijken. Hij begrijpt dat wel. Want de agrarische sector staat onder druk. Daardoor voelt iets al snel als 'van bovenaf opgelegd'. Maar Van der Bol staat liever met beide benen op de grond: "Als dit nieuwe kansen biedt voor boeren, en dan het liefst jonge boeren, dan kun je ook naar de toekomst kijken." Voor die toekomst is het volgens hem wel belangrijk dat de overheid een duidelijke koers en visie kiest. Zowel op het gebied van wonen, werken, natuur als voor de boeren zelf. "Er zijn op dit moment zoveel regeltjes. Er is veel overlap. Vanuit de overheid, vanuit de provincie en de waterschappen. Ga zo maar door", vertelt hij. "Zorg dat er rondom de hele keten van biobased bouwen, dus van boer tot verwerker tot bouwbedrijf, duidelijkheid ontstaat. Zodat iedere partij een eerlijke prijs krijgt voor het werk wat gedaan wordt."

Meer informatie

Biobased (ver)bouwen is onderdeel van een circulaire en plantbased economie in de regio. Het is draagt bovendien bij aan de Co2-opslag en het beperken van de stikstofuitstoot. RWB werkt samen met partners uit het onderwijs, bedrijfsleven, gemeenten en de provincie Noord-Brabant in het stimuleren en faciliteren van biobased bouwen in West-Brabant. Biobased bouwen komt daarnaast terug in projecten voor de Regio Deal West-Brabant.

Heb je interesse over dit onderwerp. Neem dan contact op met Transitiemaker Mark Kok (mark.kok@west-brabant.eu). Bekijk ook de website van Building Balance, de organisatie die namens Rijksoverheid en de provincie Noord-Brabant de overstap naar biobased bouwen aanjaagt. Building Balance ontvangt subsidie van de provincie Noord-Brabant.